หนังสือ สอนเสวนาสู่การเรียนรู้เชิงรุก

คำว่าการโต้แย้ง (arguing) ต่างจากความขัดแย้ง (conflict) ตรงที่การโต้แย้งเป็นคำกลางๆ ไม่ขัดแย้งกัน และในที่นี้ การโต้แย้งในกระบวนการเรียนรู้ผ่านสานเสวนา ช่วยให้เกิดมุมมองที่หลากหลาย เกิดการเรียนรู้ที่ทั้งลึกและกว้างขวาง 

ในสังคมไทย คนมักเข้าใจผิดคิดว่าการมีการโต้แย้งก็จะเกิดสภาพแบ่งฝักแบ่งฝ่ายขัดแย้งเป็นศัตรูกัน ครูต้องมีทักษะในการจัดการสานเสวนาและนักเรียนได้ฝึกใช้การโต้แย้งในเชิงบวก รู้สึกธรรมดาต่อการใช้ถ้อยคำเชิงโต้แย้ง หรือเมื่อเพื่อนนักเรียนโต้แย้งตน ให้นักเรียนเข้าใจว่าการโต้แย้งเป็นเครื่องช่วยการเรียนรู้ที่ลึกและเชื่อมโยง รวมทั้งต้องฝึกนักเรียนให้รู้จักวิธีใช้ถ้อยคำโต้แย้งที่สุภาพ และให้เกียรติเพื่อนที่ถูกแย้ง มีวิธีโต้แย้งในลักษณะที่เพื่อนไม่เสียหน้า 

การพูดเชิงโต้แย้งมีหลายขั้นตอน หนังสือเอ่ยถึงนักวิชาการหลายสำนักที่แบ่ง ขั้นตอนละเอียดมากน้อยแตกต่างกัน ดังตัวอย่าง

• (๑) ขั้นเปิดฉาก (opening stage) โดยยกคำถาม ปัญหา ข้ออ้าง หรือข้อเสนอที่มีมาก่อน ขึ้นมาเสนอ (๒) ขั้นโต้แย้ง (argumentation stage) โดยมีการพูดโต้ตอบไปมา ยกเหตุผล ข้อมูลหลักฐาน ขึ้นมาสนับสนุน หรือแย้งวิธีการที่มีการเสนอเพื่อแก้ปัญหา หรือตอบคำถาม (๓) ขั้นปิดฉาก (closing stage) มีการชั่งน้ำหนักความเห็นและข้อมูลหลักฐาน นำไปสู่ข้อสรุปหรือทางเลือกที่ดีที่สุดสำหรับแก้ปัญหาหรือตอบคำถามนั้น 
  
  
• (๑) ยื่นข้อเสนอ (position) (๒) ให้เหตุผล (reasons) (๓) ให้ข้อมูลหลักฐาน (evidence) (๔) พูดท้าทายข้อมูลหลักฐาน (challenges to evidence) (๕) พูดโต้คำท้าทาย (responses to challenge)

หนังสือแนะนำ ๔ ขั้นตอนหลัก และ ๑๒ ขั้นตอนย่อย ของการสอนการพูดโต้แย้งดังนี้ 

• เสนอและตรวจสอบหลายมุมมอง

• ใช้ภาษาและโครงสร้างที่มีความชัดเจน

• ใช้เหตุผลและข้อมูลหลักฐานที่ถูกต้องแม่นยำ 

• เชื่อมโยงข้อเสนอหรือจุดยืนกับข้อมูลหลักฐานอย่างสมเหตุสมผล 

จะเห็นว่าคำพูดของครูเป็นคำถามทั้งหมด เท่ากับเป็นการ “ถามและท้าทาย” ไปในตัว ซึ่งจะชักจูงให้นักเรียน “ยืนยัน” “โต้แย้ง” “ยอมรับ” หรือ “ยอมถอน” ทั้งหมดนั้นนำไปสู่การดำเนินกระบวนการในลักษณะของการโต้แย้ง เป็นการฝึกให้นักเรียนคุ้นเคยกับการสานเสวนาแบบโต้แย้ง